Kronika Niedzielna

Pierwsze wydanie tomu felietonow Kronika Niedzielna (Vasarnapi Kronika) Sandora Maraiego ukazalo sie nakladem wydawnictwa Revai, Budapeszt 1943; pierwsze wydanie powojenne – Akademiai-Helikon Kiado, 1994 roku.
Kronika Niedzielna to autorski wybor felietonow Sandora Maraiego, publikowanych od grudnia 1936 do stycznia 1943 roku w dzienniku Pesti Hirlap, w prestizowej rubryce stworzonej przez Ferenca Molnara, nastepnie wiele lat prowadzonej przez Dezso Kosztolanyiego, innego wybitnego pisarza wegierskiego. Zaproszenie do wspolpracy z Pesti Hirlap Marai przyjal jako niewatpliwy zaszczyt, ale tez ogromne wyzwanie. Pozbawione pospiesznej powierzchownosci, niezwykle blyskotliwe i wyjatkowo przenikliwe teksty szybko przyniosly mu uznanie czytelnikow.
Kronika Niedzielna jest osobistym komentarzem Maraiego do biezacych wydarzen politycznych i zjawisk spolecznych w przededniu wybuchu i w latach drugiej wojny swiatowej. Marai stawia pytania o szanse oraz zagrozenia dla Wegier, zastanawia sie nad powojenna przyszloscia, przewiduje mozliwosc podzialu Europy na Wschod i Zachod, oddzielone od siebie zelazna kurtyna. Wskazuje na niepewny los malych krajow, zmuszonych do walki o zachowanie tozsamosci. Podkresla, ze dla ocalenia dziedzictwa i tradycji Europy niezbedna jest solidarnosc wszystkich narodow tworzacych jej wspolnote kulturowa. Wreszcie wyraza obawe, by z wielkiej idei europejskiej nie pozostalo jedynie pojecie geograficzne, kontynent o wspanialej naturze i pieknych zabytkach, lecz bez ducha, ktory spaja zyjace tu ludy i ich historie.
Na kartach Kroniki Niedzielnej Marai podejmuje wiele innych, wciaz aktualnych tematow, jak eutanazja, fabryki literatury, prawdziwy i falszywy patriotyzm, pisarz (czy publicysta) jako sumienie narodu. Siega przy tym do watkow z zyciorysow postaci historycznych – Goethego, Sklodowskiej-Curie, Holbeina oraz popularnych postaci kultury masowej – Winnetou, Robinsona Crusoe.
Slowa, jakimi w jednym z felietonow Marai charakteryzuje dokonania Ludwiga Bornego, ktorego uwaza za ojca nowoczesnego wschodnio-europejskiego dziennikarstwa, w pelni oddaja istote jego wlasnej publicystyki: „…z fragmentu, ze szczegolu umie wnioskowac o calosci… za klamliwa metafora wyczuje zaklamanego ducha wspolnoty… z wiadomosci dnia wyciagac potrafi wnioski dotyczace historii, z tego, co przemija wywiesc to, co trwale, z nieszczesliwego wypadku wnioskowac o przeznaczeniu.”

Легкая проза